Αριθμός 2070/2017
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
ΣΤ’ ΠΟΙΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Μαρία Γαλάνη - Λεοναρδοπούλου, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Δημήτριο Χονδρογιάννη, Αρτεμισία Παναγιώτου, Γεώργιο Αναστασάκο - Εισηγητή και Μαρία Γεωργίου, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 21 Νοεμβρίου 2017, με την παρουσία του Αντεισαγγελέως του Αρείου Πάγου Αθανάσιου Κατσιρώδη, (γιατί κωλύεται η Εισαγγελέας) και του Γραμματέως Χαράλαμπου Αθανασίου, για να δικάσει τις αιτήσεις των αναιρεσειόντων - κατηγορουμένων 1. A. M. του A., κρατουμένου στο Κατάστημα Κράτησης Αλικαρνασσού, που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Ευτύχιο Αλιγιζάκη, 2. K. A. A. του O., κρατουμένου στο Κατάστημα Κράτησης Αλικαρνασσού, που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Ευτύχιο Αλιγιζάκη, 3. C. Z. του N., κρατουμένου στο Κατάστημα Κράτησης Αλικαρνασσού που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Διονύσιο Μπουλούκο και 4. M. T. του A., κρατουμένου στο Κατάστημα Κράτησης Αλικαρνασσού, που εκπροσωπήθηκε από τους πληρεξούσιους δικηγόρους του Ευτύχιο Αλιγιζάκη και Ιουλία Μυλωνά, για αναίρεση της υπ’ αριθ. 219/2016 απόφασης του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων.
Το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ’ αυτή, και οι αναιρεσείοντες-κατηγορούμενοι ζητούν την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στις: 1) υπ’ αριθμ. ....11.2016 αίτηση αναιρέσεως του πρώτου αναιρεσείοντος, 2) υπ’ αριθμ. ....11.2016 και υπ’ αριθμ. πρωτ. ...8.9.2017 δύο (2) αιτήσεις αναιρέσεως, του δεύτερου αναιρεσείοντος, 3) υπ’ αριθμ. ....11.2016 αίτηση αναιρέσεως του τρίτου αναιρεσείοντος, και 4) υπ’ αριθμ. ....11.2016 αίτηση αναιρέσεως του τέταρτου αναιρεσείοντος, οι οποίες καταχωρίστηκαν στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό .../2017.
Αφού άκουσε
Τους πληρεξούσιους δικηγόρους των αναιρεσειόντων, που ζήτησαν όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά και τον Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να γίνουν δεκτές οι προκείμενες αιτήσεις αναίρεσης.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Ι. Οι από 15.11.2016, τέσσερις (4) αιτήσεις αναίρεσης (αρ. πρωτ. .../2016) των: 1) T. M. του A., 2) Z. C. του N., 3) A. H. του O. και 4) M. A. του A. αντίστοιχα, για αναίρεση της απόφασης 210/2016 του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Ανατολικής Κρήτης, πρέπει να συνεκδικαστούν λόγω συνάφειας.
Κατά τη διάταξη του όρθρου 30 του Ν.4251/2014 [που με το άρθρο του 139 κατήργησε [και] το άρθρο 88 παρ. 1 περ. α και β του Ν. 3386/ 2005, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 48 παρ.4 Ν. 3772/10-7-2009] "Πλοίαρχοι ή κυβερνήτες πλοίου, πλωτού μέσου ή αεροπλάνου και οδηγοί κάθε είδους μεταφορικού μέσου που μεταφέρουν από το εξωτερικό στην Ελλάδα υπηκόους τρίτων χωρών, που δεν έχουν δικαίωμα εισόδου στο Ελληνικό έδαφος ή στους οποίου, έχει απαγορευθεί η είσοδος για οποιαδήποτε αιτία, καθώς και αυτοί που τους προωθούν από τα σημεία εισόδου, τα εξωτερικά ή εσωτερικά σύνορα, στην Ελληνική Επικράτεια και αντίστροφα προς το έδαφος κράτους-μέλους της Ε.Ε. ή τρίτης χώρας ή διευκολύνουν τη μεταφορά ή προώθηση τους ή εξασφαλίζουν σε αυτούς κατάλυμα για απόκρυψη, τιμωρούνται: α) με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών και χρηματική ποινή δέκα έως τριάντα χιλιάδων [10000-30000] Ευρώ, για κάθε μεταφερόμενο πρόσωπο, β) με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών και χρηματική ποινή τριάντα έως εξήντα χιλιάδων (30.000-60.000) Ευρώ για κάθε μεταφερόμενο πρόσωπο, αν ο υπαίτιος ενεργεί εκ κερδοσκοπίας, κατ’ επάγγελμα ή κατά συνήθεια ή είναι υπότροπος ή έχει την ιδιότητα του δημόσιου υπάλληλου ή ναυτιλιακού ή ταξιδιωτικού πράκτορος ή αν δυο ή περισσότεροι ενεργούν από κοινού. Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι θεσμοθετείται αδίκημα, υπαλλακτικώς μικτό τελούμενο με οποιονδήποτε από τους προβλεπόμενους τρόπους από τα πρόσωπα τα οποία αποδέχονται να μεταφέρουν στην Ελλάδα αλλοδαπούς που δεν έχουν δικαίωμα να εισέλθουν στο έδαφος της, ή τους προωθούν στο εσωτερικό της χώρας ή διευκολύνουν τη μεταφορά ή την προώθηση τους, γνωρίζοντας την αυθαίρετη είσοδο τούτων ως λαθρομεταναστών και για την τέλεση του εν λόγω εγκλήματος απαιτείται υποκειμενικά δόλος, είτε άμεσος είτε ενδεχόμενος, ενώ συνιστά επιβαρυντική περίσταση όταν από τον τρόπο και τις συνθήκες μεταφοράς μπορούσε να προκύψει κίνδυνος για τους μεταφερόμενους ανθρώπους. Περαιτέρω, κατά το άρθρο 5 παρ. 1 του ΠΚ οι Ελληνικοί Ποινικοί νόμοι εφαρμόζονται σε όλες τις πράξεις που τελέσθηκαν στο έδαφος της Ελληνικής Επικράτειας, ακόμη και από αλλοδαπούς. Έτσι, στην αποκλειστική κυριαρχία της Ελλάδος, εκτός από το χερσαίο έδαφος, τις νήσους, τους ποταμούς, τις λίμνες και κλειστές θάλασσες, ανήκουν και τα εσωτερικά ύδατα της Ελλάδος (κόλποι, όρμοι, λιμένες, αγκυροβόλια, εκβολές ποταμών) καθώς και η αιγιαλίτιδα ζώνη της Ελλάδος, η επιφάνεια της οποίας μαζί με τον υδάτινο όγκο της, το βυθό της και το υπέδαφος αυτού, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 22 του ΑΝ 2597/1940, αποτελεί τμήμα του Ελληνικού εδάφους. Η αιγιαλίτιδα αυτή ζώνη με το άρθρο μόνο του ΑΝ 230/1936 και το άρθρο 139 του Κώδικα Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου (ν.δ. 187/1973) καθορίζεται σε έξι ναυτικά μίλια από την ακτή. Από τις παραπάνω διατάξεις σε συνδυασμό με αυτές του άρθρου 88 του ν. 3386/2005 συνάγεται ότι το έγκλημα της παράνομης μεταφοράς με πλοίο ή πλωτό μέσο στην Ελλάδα από το εξωτερικό υπηκόων τρίτων χωρών που δεν έχουν δικαίωμα εισόδου στο Ελληνικό έδαφος, στοιχειοθετείται και από την μεταφορά τους από το εξωτερικό στην αιγιαλίτιδα ζώνη με σκοπό την περαιτέρω προώθηση τους στη χώρα, εκτός αν πρόκειται για πλοίο με ξένη σημαία, το οποίο διέρχεται αβλαβώς από την αιγιαλίτιδα ζώνη οπότε δεν ασκείται η ελληνική ποινική δικαιοδοσία με βάση τους ορισμούς των άρθρων 17-19 της Συμβάσεως των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας, η οποία κυρώθηκε με τον ν. 2321/1995 από την Ελλάδα, πλην συνδρομής εξαιρέσεων από τις προβλεπόμενες στο άρθρο 27 της ως άνω συμβάσεως, οπότε επεκτείνονται στην Ελλάδα ως παράκτιο κράτος οι συνέπειες του τελουμένου στο διερχόμενο ξένο πλοίο εγκλήματος, ή πρόκειται για έγκλημα από αυτά που εμπίπτουν στις διατάξεις του άρθρου 8 του ΠΚ. Εξάλλου κατά το άρθρο 16 του ΠΚ. τόπος τελέσεως της πράξεως (στοιχείο αποφασιστικής σημασίας για την εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς ποινικού δικαίου που προσδιορίζουν εάν θα τύχουν εφαρμογής οι εθνικοί ποινικοί νόμοι ορισμένου κράτους), επί εγκλημάτων που τελούνται με θετική ενέργεια και το αποτέλεσμα τους επέρχεται και συμπίπτει με τη δράση αυτή είναι εκείνος όπου ο δράστης διέπραξε ολικά ή μερικά την αξιόποινη πράξη, δηλαδή την άρχισε ή τη συνέχισε, ενώ στα εγκλήματα όπου το αποτέλεσμα επέρχεται σε άλλο τόπο (εγκλήματα απόστασης) τόπος τελέσεως είναι τόσο ο τόπος όπου ο δράστης ενήργησε όσο και αυτός όπου επήλθε το αποτέλεσμα (ΑΠ 1354/2013). Περαιτέρω η καταδικαστική απόφαση έχει την απαιτούμενη κατά τα άρθρα 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 Κ.Ποιν.Δ. ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, η έλλειψη της οποίας ιδρύει τον από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ’ του ιδίου Κώδικα λόγο αναιρέσεως, όταν αναφέρονται σε αυτή με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις τα πραγματικά περιστατικά που προέκυψαν από την αποδεικτική διαδικασία στα οποία στηρίχθηκε η κρίση του Δικαστηρίου για τη συνδρομή των αντικειμενικών και υποκειμενικών στοιχείων του εγκλήματος, οι αποδείξεις που τα θεμελιώνουν και οι νομικές σκέψεις υπαγωγής των περιστατικών αυτών στην ουσιαστική ποινική διάταξη που εφαρμόσθηκε. Για την ύπαρξη τέτοιας αιτιολογίας είναι παραδεκτή η αλληλοσυμπλήρωση του αιτιολογικού με το διατακτικό που αποτελούν ενιαίο σύνολο και σε σχέση με τα αποδεικτικά μέσα πρέπει να προκύπτει με βεβαιότητα ότι έχουν ληφθεί όλα στο σύνολο τους και όχι ορισμένα μόνο από αυτά. Για τη βεβαιότητα δε αυτή αρκεί να μνημονεύονται όλα έστω κατά το είδος τους (μάρτυρες, έγγραφα, κ.λ.π.), χωρίς ανάγκη ειδικότερης αναφοράς τους και μνείας του τι προέκυψε χωριστά από καθένα από αυτά, ενώ το γεγονός ότι εξαίρονται ορισμένα αποδεικτικά μέσα δεν υποδηλώνει ότι δεν λήφθηκαν υπόψη τα άλλα. Η ύπαρξη του δόλου δεν είναι αναγκαίο να αιτιολογείται ιδιαιτέρως (αν δεν είναι άμεσος ή υπερχειλής) διότι ο δόλος ενυπάρχει στη θέληση παραγωγής των περιστατικών που συγκροτούν την αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος και προκύπτει από τις ειδικότερες συνθήκες τελέσεως του, διαλαμβάνεται δε περί αυτού αιτιολογία στην κύρια αιτιολογία για την ενοχή και προκύπτει από τα περιστατικά που αναφέρονται σε αυτή. Επίσης η επιβαλλόμενη κατά τα ανωτέρω ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία της αποφάσεως πρέπει να υπάρχει και ως προς τη συνδρομή ων επιβαρυντικών περιστάσεων υπό τις οποίες τελέσθηκε το έγκλημα με την αναφορά των περιστατικών που θεμελιώνουν αυτές και δικαιολογούν τον βαρύτερο χαρακτηρισμό της πράξεως και επιτείνουν την ποινή με την οποία τιμωρείται καθώς και ως προς τους αυτοτελείς ισχυρισμούς που προβάλλονται από τον κατηγορούμενο ή το συνήγορο του. Στην προκείμενη περίπτωση το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Ανατολικής Κρήτης, που δίκασε σε δεύτερο βαθμό, με την προσβαλλόμενη 219/2016, απόφασή του, κήρυξε τους αναιρεσείοντες ενόχους για την πράξη της διακεκριμένης μεταφοράς λαθρομεταναστών και τους καταδίκασε σε συνολική ποινή κάθειρξης 595 ετών και εκτιτέα κάθειρξη 25 έτη. Στο σκεπτικό της απόφασης αυτής το δικαστήριο, μετά από εκτίμηση και αξιολόγηση όλων των μνημονευομένων κατά το είδος τους αποδεικτικών μέσων, δέχθηκε, κατά την αναιρετικά ανέλεγκτη περί τα πράγματα κρίση του, ότι αποδείχθηκαν τα ακόλουθα περιστατικά: "Οι κατηγορούμενοι, στις 25-11-2014, στην ..., ενεργώντας από κοινού, με συναπόφαση και με κοινό δόλο, μετέφεραν με πλωτό μέσο από το εξωτερικό στην Ελληνική επικράτεια υπηκόους τρίτων χωρών, που δεν είχαν δικαίωμα εισόδου στο ελληνικό έδαφος, με τρόπο, ώστε από την πράξη τους μπορούσε να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο, την πράξη δε αυτή τέλεσαν εκ κερδοσκοπίας και κατ’ επάγγελμα. Ειδικότερα, στον παραπάνω τόπο και χρόνο περί ώρα 02:30 πμ σε απόσταση τριάντα (30) ναυτικών μιλίων νοτιοανατολικά της Νήσου Κρήτης, στο θαλάσσιο στίγμα ...’ , μετέφεραν, ο μεν 3ος κατηγορούμενος κάτοικος ..., ως Κυβερνήτης, οι δε λοιποί κατηγορούμενοι (1ος, 2ος, 4ος και 5ος ) ως μέλη πληρώματος του Φ/Γ πλοίου με τα στοιχεία "...", σημαίας ... ολικού μήκους περίπου 77 μέτρων, τους αναφερόμενους στο διατακτικό πεντακόσιους ογδόντα έξι (586) υπηκόους τρίτων χωρών που δεν είχαν δικαίωμα εισόδου στην Ελλάδα. Τους παραπάνω υπηκόους τρίτων χωρών που μετέφεραν παράνομα στην Ελλάδα, δηλαδή χωρίς τις νόμιμες διατυπώσεις και χωρίς να υποβληθούν στον έλεγχο, που προβλέπεται στο άρθρο 5 του Ν. 3386/2005, στερούμενοι ταξιδιωτικών εγγράφων και νόμιμων θεωρήσεων εισόδου, γεγονός που οι κατηγορούμενοι γνώριζαν, παρέλαβαν ύστερα από συνεννόηση με τον Κούρδο υπήκοο Β. F. F. αλσ, από τα παράλια της Τουρκίας, την 13-11-2014 με προορισμό την Ιταλία. Κατά τη διάρκεια της μεταφοράς είχαν "στοιβάξει" τους αλλοδαπούς στο αμπάρι του πλοίου, και τους παρείχαν ελάχιστη τροφή και νερό. Κατά τη διάρκεια της μεταφοράς είχαν συνεχή τηλεφωνική επικοινωνία με άγνωστο άτομο, το οποίο αποκαλούσαν "Π.", σχετικά με την παραλαβή και την μεταφορά των λαθρομεταναστών. Ενήργησαν δε την προαναφερόμενη μεταφορά κατά τρόπο που μπορούσε να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο και ειδικότερα επιβίβασαν τους προαναφερόμενους αλλοδαπούς στο αμπάρι του πλοίου, με ανεπαρκή χωρητικότητα για ένα τόσο μεγάλο αριθμό ανθρώπων, με ανεπαρκή αερισμό και χωρίς να τους παρέχουν αρκετή τροφή και νερό, από την έλλειψη δε επαρκούς οξυγόνου και την αδυναμία αερισμού του χώρου (αμπαριού), σε συνδυασμό με την ανεπαρκή χωρητικότητα, μπορούσε να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο, που συνίστατο στην πιθανότητα ασθένειας των μεταφερομένων, δεδομένου ότι η απόσταση την οποία επρόκειτο να διανύσουν από τις τουρκικές ακτές μέχρι τον τελικό προορισμό, δηλαδή την Ιταλία, ήταν πολύ μεγάλη. Περαιτέρω υπήρχε κίνδυνος για άνθρωπο, κυρίως, διότι το πλοίο δεν ήταν αξιόπλοο και δεν είχε τη απαιτούμενη χωρητικότητα και καλή κατάσταση ώστε να μεταφέρει τόσα πολλά άτομα, δεν έφερε βοηθητικές βάρκες, ούτε οποιαδήποτε σωστικό μέσα, ούτε κατάλληλο φωτισμό, γεγονότα από τα οποία μπορούσε να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο, που συνίσταται στην πιθανότητα ναυαγίου του ως άνω πλωτού μέσου και πνιγμού των μεταφερομένων. Τη μεταφορά των αλλοδαπών-υπηκόων τρίτων χωρών ενήργησαν κατ’ επάγγελμα, έχοντας διαμορφώσει κατάλληλη υποδομή, με πρόθεση επανειλημμένης τέλεσης, μετά από συστηματική οργάνωση, άμεση συνεργασία και σχεδιασμό κοινής επιχείρησης μεταφοράς των παραπάνω λαθρομεταναστών στην Ελλάδα, με σκοπό τον πορισμό εισοδήματος, αφού οι παραπάνω αλλοδαποί κατέβαλαν ο καθένας στον παραπάνω αναφερόμενο Κούρδο υπήκοο, Β. F. F. αλσ, το χρηματικό ποσό των 5.000-7.000€, μέρος τον οποίον θα λάμβαναν οι κατηγορούμενοι". Με αυτά που δέχθηκε το δικαστήριο, δεν διέλαβε στην προσβαλλόμενη απόφασή του την απαιτούμενη από τις ανωτέρω διατάξεις του Συντάγματος και του ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατωμένη, αφού δεν εκθέτει με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις ή λογικά κενά, τα πραγματικά περιστατικά, τα οποία αποδείχθηκαν από την ακροαματική διαδικασία και συγκροτούν την αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση της πιο πάνω πράξης για την οποία καταδικάστηκαν οι αναιρεσείοντες. Ειδικότερα, ενώ η απόφαση δέχθηκε ότι το πλοίο που μετέφερε τους λαθρομετανάστες καταλήφθηκε νοτίως των ακτών της Κρήτης (σε απόσταση 30 ναυτικών μιλίων), με προορισμό την Ιταλία ήτοι στα Διεθνή Χωρικά Ύδατα, εν τούτοις, δέχθηκε, παράλληλα, κατά τρόπο αντιφατικό, ότι οι αναιρεσείοντες μετέφεραν με το πλοίο τους λαθρομετανάστες στην Ελληνική Επικράτεια και ειδικότερα, στην ... της Κρήτης. Ταυτόχρονα, από την επισκόπηση των εγγράφων της δικογραφίας, για τις ανάγκες του αναιρετικού ελέγχου, προκύπτει ότι το παραπάνω πλοίο υπέστη βλάβη και ρυμουλκήθηκε στην Κρήτη από Ελληνικό Πολεμικό Πλοίο, ενώ, είναι γνωστό, σύμφωνα με τις προαναφερόμενες νομικές διατάξεις, ότι τα Ελληνικά χωρικά ύδατα είναι έξι (6) ναυτικά μίλια και κατά συνέπεια, η μεταφορά λαθρομεταναστών εκτός Ελληνικών Χωρικών Υδάτων δεν υπάγεται στην Ελληνική Ποινική δικαιοδοσία. Επομένως, είναι βάσιμος ο μοναδικός λόγος αναίρεσης από το άρθρο 510 §1 στοιχ. Δ’ του ΚΠΔ, για έλλειψη αιτιολογίας. Κατόπιν αυτών, πρέπει να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο δικαστήριο, που θα συγκροτηθεί από άλλους δικαστές εκτός από εκείνους που δίκασαν (ΚΠΔ 519).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί την απόφαση 219/2016 του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Ανατολικής Κρήτης.
Παραπέμπει την υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο δικαστήριο, που θα συγκροτηθεί από άλλους δικαστές, εκτός εκείνων που δίκασαν προηγουμένως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 5 Δεκεμβρίου 2017.
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 12 Δεκεμβρίου 2017.
Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ